Zijn de bestrijdingsmiddelen op groente en fruit gevaarlijk?

Eet jij de komende dagen ook wat gezonder na al die feestdagen? Bestrijdingsmiddelen kunnen op je fruit blijven plakken en zelfs in de vrucht trekken. Is dat gevaarlijk en kun je er wat tegen doen?

Tijdens de teelt worden bij diverse soorten groente en fruit bestrijdingsmiddelen ingezet om de gewassen te beschermen; tegen insecten en tegen het weer bijvoorbeeld. Bovendien legt jouw appel een hele reis af voordat deze bij jou in de fruitschaal belandt. Het is dus belangrijk dat je je greens goed wast voordat je deze nuttigt.

Bestrijdingsmiddelen, ook wel pesticiden genoemd, worden op groente en fruit gebruikt om beestjes die mogelijk op de planten komen dood te maken. Hiermee voorkomen telers en boeren dat de planten of de groente en fruit worden aangevreten door insecten. 'Die zijn nodig om het helemaal gaaf te maken. Als er een plekje op een sinaasappel zit dan wordt die gewoon niet gekocht', legt voedingsmiddelentechnoloog IJsbrand Velzeboer uit in Kassa. Daarnaast willen mensen het hele jaar door sinaasappels eten, terwijl ze niet het hele jaar geoogst worden. Daarvoor worden dus bestrijdingsmiddelen gebruikt – deze pesticiden komen in of op jouw groente en fruit terecht.

An apple a day, keeps the doctor away. Toch? Maar hoe zit het met de bestrijdingsmiddelen die op fruit zitten? Helpt het wassen tegen het landbouwgif dat erop zit? Het korte antwoord: nee, aldus expert voedselveiligheid bij het Voedingscentrum Wieke van der Vossen in Alledaagse Vragen van niet. ‘Het wassen van groente en fruit is altijd wel een goed idee, vanwege mogelijke bacteriën en virussen, maar de bestrijdingsmiddelen was je er niet zomaar van af. Die zijn zo gemaakt dat ze echt heel goed hechten aan het fruit: ze moeten ook tegen een regenbuitje kunnen. Soms trekt het zelfs door de schil heen in het fruit.’

De hoeveelheid schadelijke pesticiden op Europees fruit is het afgelopen decennium met meer dan de helft gestegen, schreef Zembla vorig jaar. Dat blijkt uit onderzoek van Pesticide Action Network (PAN) Europe. Volgens PAN Europe laat dit onderzoek zien dat er steeds meer gif gespoten wordt op Europees fruit. Voedselwaakhond Foodwatch maakt zich vooral grote zorgen over de bestrijdingsmiddelen die volgens de organisatie blijvend in niet-biologische vruchten te vinden zijn. ‘Mandarijnen, sinaasappels, druiven en aardbeien waren het meest vervuild; kiwi’s het minst’, aldus een telling van Foodwatch in 2021. Vroege Vogels berichtte dat er zowel bij appels, sinaasappels als op tafeldruiven een te hoge concentratie van één of meer bestrijdingsmiddelen werd aangetroffen. Opgetreden wordt er volgens Foodwatch niet of nauwelijks, onder meer omdat daarvoor de basis ontbreekt bij de producenten en ‘aangescherpte gezondheidsnormen niet snel genoeg worden vertaald in nieuwe wettelijke normen’. 

Veel van de middelen die worden gebruik dringen helemaal door in de vrucht. Dan kan je wassen, schillen en schoonmaken wat je wil, maar dan gebeurt er niks. Velzeboer test een van de pesticidenverwijderaars, met weinig succes: 'De vrucht zal een beetje ontsmet zijn, ik ruik een chloorlucht. Maar die schimmels en gisten die erop zitten zijn best onschuldig, die kun je makkelijk verdragen.'

Je kunt de keuze maken om zo veel mogelijk biologische producten te kopen. Deze worden ook bespoten, maar daar worden natuurlijke middelen voor gebruikt. Denk hierbij aan koper en zwavel. Ook producten uit de biolandbouw kun je het beste even afspoelen voordat je ze eet. Je kan ze onder de kraan schoonspoelen met water. Het gebruik van zeep, azijn, citroensap of andere schoonmaakmiddeltjes is, volgens het Voedingscentrum, overbodig.

Het is nog moeilijk om in te schatten hoe groot het gevaar van pesticiden op jouw groente en fruit is. Er worden wel testen gedaan, maar het probleem is dat er vaak maar één middel per keer wordt getest terwijl er vaak een cocktail van verschillende middelen wordt gebruikt. 'Er zijn ongeveer 360 middelen toegelaten in de EU. Die hele cocktail veroorzaakt een stapeleffect, en die stapeling is nog niet onderzocht', vertelt Velzeboer. Daarnaast zorgen deze middeltjes enkel voor klachten op de lange termijn. 'Als ik een slokje pesticiden zou nemen, ga ik niet gelijk dood. Klachten kunnen na twintig of dertig jaar naar voren komen.'

Er wordt veel onderzoek gedaan naar de gezondheidsrisico's van bestrijdingsmiddelen. De middelen worden in verband gebracht met de volgende ziektes:

• Parkinson
• Luchtwegaandoeningen
• Schade aan het zenuwstelsel
• Verminderde vruchtbaarheid
• Huidaandoeningen
• Kanker

Toch kan het gif gevaarlijk zijn als je hiermee veel in aanraking komt tijdens je werk. Meerdere boeren in een dorp in West-Friesland werden gediagnosticeerd met de ziektevan Parkinson. Zembla zocht uit of er een verband is tussen deze ziekte en bestrijdingsmiddelen die al decennialang worden gebruikt in dit tuindersgebied.