De dag dat ik aanbelde bij de villa van Frits Bolkestein

Het zal ongeveer 1980 geweest zijn, toen ik Frits Bolkestein persoonlijk meemaakte. Hij woonde twee minuten lopen van waar ik werkte: het voormalige hotel Wittebrug, vlakbij Madurodam in Den Haag. Ik redigeerde toen een maandblad over internationale samenwerking in het hoger onderwijs. Daarbij lag de nadruk sterk op ontwikkelingssamenwerking. We beschreven  alles waar Reinette Klever nu van gruwt en wat zij met graagte afbreekt.

Op een dag kwam ik op de gedachte columnisten aan te  trekken uit de politiek. Het moesten er dan wel twee zijn, een rechtse en een linkse. Voor een linkse ging ik te rade bij de PvdA en ik kwam uit bij Arie van der hek, toen een bekend parlementariër.

Wat de VVD betreft was de keuze niet moeilijk. Op de opiniepagina van NRC Handelsblad verschenen sinds enige tijd lekker geschreven stukken van een vers Kamerlid, Frits Bolkestein. Hij ventileerde nogal rechtse opinies. "Bijzonder", dacht ik, "een conservatief met hersens". Die moest je toen met een lantaarntje zoeken. Nu nog eigenlijk, want de Nederlandse conservatieven staan nog steeds niet in de eerste rij als Onze Lieve Heer scherpzinnigheid en  logica uitdeelt.

Tijdens zijn studietijd was Bolkestein een tijdje redacteur van Propria Cures geweest, wat altijd een aanbeveling is. Hij was daar met ruzie weggegaan maar alla. Hij had een hele internationale loopbaan bij de Shell achter de rug, onder meer in Mozambique. Hij kende de warme landen dus. Ik maakte een afspraak met hem en stak de straat schuin over naar zijn villa.

Bolkestein ontving mij in een werkkamertje. Ik vertelde hem wat de bedoeling was: dat hij om en om met Arie van der Hek een stuk zou schrijven van ongeveer vierhonderd woorden over een onderwerp dat tegen wetenschap en ontwikkelingsproblematiek aanschurkte. Hij kreeg er wat mij betreft driehonderd gulden per stuk voor. Bolkestein bleek een zeer doelgericht man die niet van flauwekul-praatjes hield. Binnen een kwartier stond ik weer op straat met een afspraak in mijn zak. Een jaar lang kwam Bolkestein persoonlijk zijn column bij de receptioniste aanreiken, keurig uitgetikt op de juiste lengte, precies op zijn tijd en met de rekening erbij.

Met Arie van der Hek ging het heel anders. Bij hem moest je bidden en smeken om iets los te krijgen en dat waren dan een of twee handgeschreven blocnote velletjes met een inhoud waaruit bleek dat zijn hart niet bij ons onderwerp lag. Een rekening heeft hij ook nooit ingediend.

Pas een jaar of veertig na dato heb ik eens zomaar een praatje gemaakt met Bolkestein. Ik zat met hem en anderen in een of ander forum. Hij was oud en broos geworden. Als pensionado hoefde hij niet meer zo doelgericht te zijn.

Aan het eind van de jaren zeventig was dat wel anders. Met de nadrukkelijke zegen van Shell had Bolkestein de zakenwereld voor de politiek verruild. Die keuze had een duidelijke bedoeling: hij wilde de VVD op een rechtse koers zetten en houden. Aan het eind van de jaren zeventig schreef hij veel opiniestukken om zich in de kijker te spelen. Met jaren noeste arbeid in de Kamer wist hij tenslotte Joris Voorhoeve, kampioen van het vrolijke Veronica-liberalisme, opzij te schuiven. Sindsdien was het ernst in de VVD. Geen grappen meer.

Dezer dagen wordt Bolkestein gevierd als een klassieke liberaal maar daar had zijn ideologie weinig mee te maken. Hij was eerder een conservatief en een nationalist. Bolkestein preekte ongeloof in de maakbaarheid van de maatschappij maar niet in die van het individu. Al in de jaren negentig slaagde hij erin moslims verdacht te maken als een groepering die zich niet wenste aan te passen bij de normen en waarden uit de Nederlandse traditie. Hij eiste een strak assimilatiebeleid. Aan de multiculturele samenleving had Bolkestein weinig boodschap. Dat maakte hem tot een wegbereider van Pim Fortuyn.

Als partner in de paarse coalities van de jaren negentig hield hij er toezicht op dat er zoveel mogelijk werd gereguleerd en geprivatiseerd. Nu en dan verscheen een boek van zijn hand waarin hij zijn levensbeschouwing verdedigde. Na zijn loopbaan in Nederland is Bolkestein nog een paar jaar lid geweest van de Europese Commissie. Daar zag hij er erop toe dat Brussel zich niet teveel bevoegdheden aanmat. Meer nog dan Ruud Lubbers was Frits Bolkestein de architect van het hedendaagse Nederland. Met al zijn goede maar ook met zijn kwade kanten.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin zeker nu de laatste putten toch open blijven. Tevens noem ik de PVV een extreemrechtse partij.

Beluister Het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: de ineenstorting van het Europese veiligheidssysteem.