Migratie is wél een recht

Afgelopen weekend stond er in de Volkskrant een interview met Frontex-directeur Hans Leijtens. ‘Migratie is geen recht. Je hebt recht op bescherming. Maar ook dat is geen absoluut recht,’ luidde de kop. Het interview leest hallucinant, aangezien Frontex al sinds 2011 enorme kritiek krijgt wegens grove mensenrechtenschendingen. Uit onderzoek van de Guardian is gebleken dat deze pushbacks 2000 mensen het leven hebben gekost en dat 40.000 migranten aan de Europese grens worden teruggedrongen. Ook oordeelde het Europese Hof voor de Rechten van de Mens afgelopen maand dat Griekenland zich schuldig maakt aan systematische pushbacks. Een historische uitspraak, maar zonder grote gevolgen. Het beschermen van de rechten van migranten lijkt totaal niet meer belangrijk voor Europese politici en burgers.

De opvatting dat iemand die migreert geen recht heeft op bescherming tegen geweld aan de Europese grenzen, lijkt inmiddels gemeengoed onder het grootste deel van de Europese lidstaten. Door de migratiehetze van rechts-populistische politici voor electoraal gewin zijn we compleet onze menselijkheid verloren. Migranten van buiten Europa worden neergezet als ‘gelukszoekers’, die het niet verdienen om Europa binnen te komen. Maar wie bepaalt wie recht heeft op geluk? Waarom heb ik, als witte vrouw met een Nederlands paspoort, meer recht op geluk dan iemand wiens wieg per puur toeval ergens anders staat? Waarom wordt migratie niet gezien als fundamenteel mensenrecht?

We zouden toe moeten werken naar een wereld waarin iedereen vrij is om te bewegen en waar iedereen toegang heeft tot gelijke rechten, ongeacht waar je geboren bent. Waarom kan iemand met een Nederlands paspoort probleemloos overal heen, maar wordt iemand uit Tunesië consequent tegengewerkt als diegene naar Europa wil? Waarom hebben witte mensen nog steeds meer recht op mensenrechten dan anderen?  

Het Europese migratiebeleid is een product van ons koloniale verleden. Ondanks de impact van de wereldwijde dekolonisatie worden de ongelijke machtsverhoudingen tussen het mondiale noorden en zuiden door de Europese Unie in stand gehouden. De EU oefent nog altijd macht uit over voormalige kolonies, bijvoorbeeld op het gebied van economie en grondstoffen – de rol die de EU speelt in het conflict in de Democratische Republiek Congo omdat ze afhankelijk zijn van diens grondstoffen is absurd en tevens een oorzaak van veel migratie – maar ook door het actief inperken van de bewegingsvrijheid van mensen door middel van talloze migratierestricties. 

De manier waarop de grenzen van Europa worden ‘beschermd’ zegt sterk iets over de manier waarop wij kijken naar migranten. Dit heeft een racistische inslag. Zo is het voor mensen uit bijvoorbeeld de Verenigde Staten, Canada of Japan veel makkelijker om Europa binnen te komen dan voor mensen uit Afrika of het Midden-Oosten. Dit fenomeen wordt ook wel paspoortapartheid genoemd: mensen met paspoorten uit het mondiale zuiden ervaren veel meer obstakels om een verblijfsvergunning aan te vragen dan mensen uit het mondiale noorden. Voor het aanvragen van een Nederlandse verblijfsvergunning kunnen mensen uit bijvoorbeeld de Verenigde Staten, Canada of Japan een belangrijke stap in het proces overslaan, namelijk het aanvragen van een machtiging tot voorlopig verblijf (ook wel mvv’s genoemd). De ‘Global Passport Power Rank’ legt pijnlijk bloot hoe er een duidelijke hiërarchie bestaat in de ‘kracht’ van paspoorten.

Het feit dat jouw nationaliteit bepaalt hoe makkelijk het is om een verblijfsvergunning aan te vragen is bizar, aangezien het puur toeval is waar je geboren wordt. Het is fijn dat je als Nederlander een paspoort hebt waarmee je overal naartoe kan, maar beeld je eens in dat je geboren wordt in Hawija, Irak. Je geboortestad is gebombardeerd door de Nederlandse luchtmacht, waarschijnlijk ben je één of meerdere familieleden verloren. De werkloosheid en armoede zijn enorm, waardoor je besluit te migreren naar Europa. Aan de Griekse grens word je achtergelaten in een bootje om te verdrinken en het aanvragen van een verblijfsvergunning zit er al helemaal niet in.

Migratie zou een recht moeten zijn voor iedereen. De gewelddadige ‘bescherming’ van de Europese buitengrenzen tegen migranten heeft een racistische grondslag die te weinig wordt erkend. Het blijft nodig om te benoemen dat er structurele hervormingen nodig zijn van het Europese grensbeleid en onze visie op migratie. Begin met het legaliseren van veilige routes naar Europa en ontmantel Frontex, maar werk toe naar een wereld zonder grenzen en met bewegingsvrijheid voor iedereen.