Wat betekent een afwijkend uitstrijkje?

Na het maken van een uitstrijkje ontvang je binnen vier weken de uitslag. Soms is de uitslag ‘afwijkend’. Hier lees je meer over wat dat betekent. 

Ben je tussen de dertig en zestig jaar? Dan krijg je iedere vijf of tien jaar een uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker. Je kunt kiezen tussen een zelftest thuis of een uitstrijkje bij de huisarts. Beide opties testen in eerste instantie op hetzelfde, namelijk op het Humaan Papillomavirus, oftewel HPV.

HPV komt veel voor en wordt meestal vanzelf door je lichaam opgeruimd. Maar sommige varianten – met name de hoogrisico-typen 16 en 18 – kunnen op termijn zorgen voor afwijkende cellen in de baarmoederhals. Juist daarom is het belangrijk om deelname aan het bevolkingsonderzoek niet uit te stellen: hoe eerder je erbij bent, hoe beter.

Heb je een zelftest gedaan en test je positief op HPV? Laat dan alsnog direct een uitstrijkje bij je huisarts maken, zodat de cellen onderzocht kunnen worden.

Heb je geen zelftest gedaan, maar meteen een uitstrijkje bij de huisarts? Wanneer hier HPV in wordt gevonden, worden de cellen meteen onderzocht.  

Wanneer er geen HPV is gevonden, betekent dat dat je een laag risico loopt op baarmoederhalskanker. Afhankelijk van je leeftijd ontvang je over vijf of tien jaar een nieuwe uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek.

Een afwijkende uitslag is voor de meeste vrouwen* even schrikken. Toch is er niet meteen reden tot paniek: een afwijkend uitstrijkje betekent namelijk in bijna alle gevallen dat je geen baarmoederhalskanker hebt, maar het kan wel om een voorstadium gaan. Daarom wordt dit dan verder gecontroleerd. Als het om een voorstadium gaat, kan dat in de meeste gevallen op tijd worden behandeld.

In de brief die je thuis ontvangt staat de uitslag van het uitstrijkje. Dit betekenen ze:

• Wel HPV, geen afwijkende cellen. De cellen zien er normaal uit, maar HPV kan dit op termijn veranderen. Daarom ontvang je over twaalf maanden een nieuwe uitnodiging voor een controle-uitstrijkje bij de huisarts.

• HPV en licht afwijkende cellen. Meestal is deze uitslag onschuldig en hoef je niet direct behandeld te worden. Vaak ruimt je lichaam de cellen zelf weer op. Over twaalf maanden ontvang je een nieuwe uitnodiging voor een controle-uitstrijkje bij de huisarts.

• HPV en afwijkende cellen. Afwijkende cellen kunnen een voorstadium van baarmoederhalskanker zijn. Een voorstadium is nog geen kanker en in de meeste gevallen goed te behandelen, zodat baarmoederhalskanker kan worden voorkomen. Je wordt doorverwezen naar een gynaecoloog die de ernst van de afwijkingen onderzoekt en bepaalt of verdere behandeling nodig is.

•  Niet goed te beoordelen: Er is iets misgegaan tijdens het uitstrijkje; er waren misschien te weinig cellen of er zat te veel bloed in het monster. Laat daarom over zes weken een nieuw uitstrijkje maken.

In de uitslagbrief lees je alleen het advies dat hoort bij jouw uitslag. De medische kant hiervan, zoals de pap-klasse en het HPV-type, staat er niet in. Je huisarts krijgt die informatie wel. Wil je daar meer over weten of uitleg krijgen, dan kun je dat altijd aan je huisarts vragen. De belangrijkste info staat hieronder op een rijtje.

‘Pap’ – misschien heb je die term weleens gehoord en vraag je je af wat het precies betekent. Pap is een afkorting van Papanicolaou, de naam van een Griekse arts die de indeling van de uitslagen van uitstrijkjes maakte.

Na een uitstrijkje binnen het bevolkingsonderzoek wordt gekeken naar het type HPV dat is gevonden. Daarbij wordt gebruikgemaakt van een schema van het RIVM. Er is een verschil tussen de typen met een hoger risico (HPV 16 en 18) en andere typen (HPV-other). Simpel gezegd: het soort HPV bepaalt wanneer en op welke manier je wordt doorverwezen.

• Pap 0: niet goed te beoordelen; je krijgt na zes weken een nieuw uitstrijkje.
• Pap 1: er volgt een controle-uitstrijkje na twaalf maanden. Is de uitkomst weer pap 1, dan volgt na vijf jaar een uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek. Is de uitkomst pap 2 of hoger, dan krijg je een doorverwijzing naar de gynaecoloog.
• Pap 2 en hoger: je wordt doorverwezen naar de gynaecoloog.

• Pap 0: niet goed te beoordelen; je krijgt na zes weken een nieuw uitstrijkje.
• Pap 1 t/m 3a1: je krijgt een controle-uitstrijkje na twaalf maanden. Is de uitkomst weer pap 1, dan volgt na vijf jaar een uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek. Is de uitkomst pap 2 of hoger, dan volgt een doorverwijzing naar de gynaecoloog.
• Pap 3a2 en hoger: je wordt doorverwezen naar de gynaecoloog.

Vrouwen* en andere personen met een baarmoeder.

De inhoud van dit artikel is doorgenomen met het RIVM, Bevolkingsonderzoek Nederland en KWF.