Gaat AI helpen om de natuur beter te beschermen?

Met de komst van AI, kunstmatige intelligentie, is het duidelijk dat de wereld er anders uit gaat zien. Of het echt de Heilige Graal is zal zich moeten bewijzen, maar de toepassingen zien we in alle lagen van de samenleving. Ook natuuronderzoekers zetten AI al in om data die ze verzamelen makkelijk en efficiënt te kunnen analyseren. Bioloog Anne Krediet gebruikt de krachtige rekentool bij het verwerken data, terwijl onderzoeker Alex de Vries juist de milieubelasting van AI in kaart brengt.

Krediet is met zijn onderzoeksbureau een van de eersten die in Nederland de hulp van de krachtige rekentool AI inzet bij het verwerken van grote hoeveelheden geluiden van vleermuizen. Zo kan hij nu heel snel bepalen welke soort vleermuis op een locatie aanwezig is. Nu is hij bezig om het programma te trainen op het herkennen van de verschillende roepjes van de vleermuizen.

Zo kan straks snel bepaald worden of het baltsgeluiden zijn of vleermuizen die alarm slaan voor dreigende gevaren. Instanties als provincies of Rijkswaterstaat kunnen deze gegevens dan weer gebruiken bij het nemen van maatregelen om de vleermuizen te beschermen bij nieuwe bouwprojecten of uitbreidingen van wegen.

Een andere toepassing van AI is bij het inventariseren van de bloemen en planten in bermen langs de weg. Vanuit een rijdende auto worden foto’s gemaakt van de bermen en met behulp van kunstmatige intelligentie worden die dan geanalyseerd. Zo krijg je een goed beeld welke planten waar groeien. Zo kun je bijvoorbeeld de verspreiding van exotische planten op een efficiënte manier in kaart brengen. Met die kennis kun je bepalen waar echt ingegrepen moet worden om verdere verspreiding te voorkomen.

Naast al deze voordelen van de inzet van AI kleven er helaas ook nadelen aan. Alex de Vries is onderzoeker aan de Vrije Universiteit Amsterdam en heeft de milieubelasting van AI in kaart gebracht. Want al die gegevens die AI genereert komt uit gigantische databestanden die opgeslagen zitten in grote datacenters en dat komt met een prijs.

Zo leiden al die opgeslagen data tot extra CO2 uitstoot. En ook al zouden alle datacenters op hernieuwbare bronnen draaien dan betekent dat dat er in andere sectoren teruggevallen moet worden op fossiele bronnen. Op dit moment is de energietransitie nog niet ver genoeg gevorderd om de hele energiebehoefte te kunnen dekken met groene stroom.

Bovendien neemt de stroomconsumptie harder toe dan de innovatie van datachips. Alex de Vries wijst op de 'Paradox van Jevons' die stelt dat op de lange termijn een toename in efficiëntie in resourcegebruik zal leiden tot een toename in resourceconsumptie in plaats van een afname. Dat betekent dat er onder aan de streep door alle AI toepassingen het gebruik van fossiele bronnen nog toeneemt in plaats van af.

De nieuwe AI tool uit China, DeepSeek, zou veel minder rekenkracht nodig hebben en daardoor veel energie kunnen besparen. Of dat echt zo is durft De Vries nog niet te zeggen: “DeepSeek claimt veel te kunnen, maar ik heb nog wel wat scepsis daarbij.”